Pargar

آیا بشریت در سراشیب تمدنی‌ست؟ آیا آنچه در سیاست و فرهنگ و اجتماع می‌بینیم از زوال تمدن بشری حکایت می‌کند؟ اگر چنین است، چاره را کجا باید یافت؟

اقتصاد ایران چگونه اقتصادی ست؟ جنگ بر سر منابع و امکانات و قدرت توسط نهادهای سیاسی و نظامی باعث نشده توصیف اقتصاد ایران با نظریه های کلاسیک ناکافی باشد؟ در این صورت با چه ابزارنظری می توان اقتصاد ایران را توصیف کرد؟

به اعتقاد یکی از مهمان های این هفته ی پرگار، خلیل ملکی، از پیشگامان چپ در ایران، یک روشنفکران اصیل و یک استثنای بزرگ بود. آیا چنین است؟ خلیل ملکی کیست و آیا درخور چنین تجلیلی هست؟

تا ایران مسئله ی تخاصم با اسراییل را از سر راه برندارد نمی تواند به بهبود روابط با غرب امید داشته باشد. گره اصلی نه رابطه ی ایران و آمریکا بلکه نحوه برخورد ایران با اسرائیل است. آیا با چنین حکمی موافقید؟

رابطه‌ی ثروت با دزدی در نگاه مردم غالبا رابطه ای انکارناشدنی ست. "باید جایی دزدی کرده باشد"، بیان بی تعارف چنین ذهنیتی ست. این ذهنیت از کجا آمده؟ از زیست روزمره‌ی مردم؟ ولی این مشاهده تا چه حد تسری می یابد و نگاه مردم در مورد منشا و راه های ثروت اندوزی را مخدوش می کند؟ این نگاه بیانگر چه تصوری از عدالت است؟

استدلال های فلسفی در مورد پرهیز از گوشت نسبتا جدید است. از جمله ی این استدلال ها یکی این است که جانوران مثل انسان حق دارند. کم و کیف این حق محل مناقشه است اما مبنای آن این مشاهده ی ابتدایی ست که جانور هم مثل انسان درد و رنج می کشد. آیا این استدلال می تواند شما را به کم مرتبه بودن عمل گوشتخواری ترغیب کند؟

احساس ملت‌های عرب نسبت به ایران چیست؟ آن دسته از دولت‌های عربی که با ایران ناهمساز هستند تلاش می‌کنند بر احساسات ضد ایرانی ملت‌های خود تکیه کنند. ولی آیا اعراب نسبت به ایران احساس خصومت می‌کنند؟ یکی از مهمان‌های بحث این هفته در فصل جدید پرگار معتقد است ملت‌های عرب به ایران علاقه دارند ولی ایرانی‌ها از این علاقه خبر ندارند. مهمان‌ها، کاملیا انتخابی‌فرد، نویسنده و ستون نویس نشریاتی چون الاهرام و لوموند دیپلماتیک، و علم صالح، استاد مطالعات خاورمیانه در دانشگاه لنکستر بریتانیا.

علم ژنیتک ما را به کجا می‌برد؟ توانایی ما را افزایش می‌دهد و انتخاب‌هایمان را بیشتر می‌کند یا به گفته‌ی یک فیلسوف معاصر باعث می‌شود "جایگاه خدایی" برای خود در نظر بگیریم و در اموری دست ببریم که کار خداوند است؟ مازیار اشرفیان بناب، عرفان ثابتی و امین مقدم در این باره گفتگو می‌کنند.

لهجه در ایران مایهٔ خنده و شوخی است. فارسی را به لهجهٔ ترکی و کردی و لری حرف زدن ناخوشایند شمرده می‌شود. چرا؟ می‌توان لهجه را از حصار تنگ تعصب‌های رایج آزاد کرد؟ چند در صد از ما و شما بینندگان این برنامه، در ضمیر خود لهجه را مایهٔ سرافکندگی نمی‌دانیم؟ چه سهمی از ما کماکان از لهجه‌ای که با آن بزرگ شده‌ایم حرف می‌زنیم و در آن لهجه راحتیم؟ چه سهمی از ما از سر تلاش یا در روندی ناخودآگاه لهجهٔ خود را فراموش کرده‌ایم؟ بدیهی است که این سوال‌ها دربارهٔ زبان نیست. کمابیش اتفاق نظر هست که این ماییم و محیطی که در ساختن آن سهیم بوده‌ایم که زبانی را و لهجه‌ای را مایهٔ سرافکندگی و خنده و شوخی می‌کند. آنچه که درباره‌اش اتفاق نظر کمتری هست این است که آیا باید نگران حفظ لهجه‌ها بود یا نه؟ می‌توان تمایز و گونه‌گونی لهجه‌ها را از فضحیت تبدیل کرد به فضیلت و می‌توان از این طریق لهجه‌ها را نجات داد؟ این موضوع را با سه کار‌شناس برنامه در میان می‌گذاریم: شروین فرید‌نژاد زبان‌شناس در دانشگاه گوتینگن آلمان، پلت سامولیان جامعه‌شناس زبان در دانشگاه پاریس و خداداد رضاخانی تاریخ‌نگار در دانشگاه لندن

آیا انطباق اهداف آمریکا در مورد حکومت ایران با اهداف بخشی از مخالفان جمهوری اسلامی، نمی‌تواند زمینه‌ی نزدیکی آنان به آمریکا را فراهم کند؟ در شرایطی که از اپوزیسیون یکدست خبری نیست و آمریکا هم بیشتر به اهداف خود علاقمند است تا منافع ایران، چنین همگامی به کجا می‌انجامد؟ این بحث، که پیش‌تر یک بار پخش شده است، در یکی دو سال اخیر با سیاست‌های دولت ترامپ در مورد ایران اهمیت بیشتری یافته است.

آیا دین ستیزی و سکولاریسم ستیزه‌جو، فضای فکری در میان روشنفکران ایرانی را مسموم کرده است؟ بی‌دلیل نیست که در چند سال اخیر، سکولاریسم و آینده سکولار برای ایران، به یکی از کانون‌های بحث روشنفکران ایرانی اعم از مذهبی و غیرمذهبی تبدیل شده است. جدایی نهاد دین از حکومت در صدرخواست‌های معترضان به حکومت دینی قرار گرفته است. سی سال حکومت دینی نتیجه‌یی جز این نمی‌توانست داشته باشد. اما طرفه اینکه این خواست مشترک، یعنی نظام سیاسی سکولار، باعث نشده بحث درباره سکولاریسم مخالفان حکومت اسلامی را به یکدیگر نزدیک کند. چرا؟ در پنل اول اسماعیل نوری علا نویسندهٔ دو کتاب درباره سکولاریسم و سردبیر نشریه اینترنتی سکولاریسم نو و مهدی خلجی پژوهشگر مطالعات اسلامی و نویسنده کتاب نظم نوین روحانیت در ایران به سوالات مخاطبان خود در پنل دوم، آنجلا نوبهار و هماد جمشیدی پاسخ می‌دهند. این بحث یک بار دیگر پیش از این پخش شده است.

هنوز نمی‌توان در مورد آینده‌ی اعتراض‌هایی که از اوایل دی ماه شهرهای ایران را درنوردید اظهار نظر قطعی کرد. از جمله، نمی‌توان گفت این اعتراض‌ها در چه شرایطی ممکن است دوباره حالت انفجاری روزهای اول را به خود بگیرد. اما تحلیل‌گران داخل و خارج کشور در چندین قضاوت سهیم‌اند. اول اینکه دلایل ریشه‌ای این اعتراض‌ها برجاست و به این ترتیب حس سرخوردگی و عصیان جمعیت معترض زیر پوست جامعه باقی‌ست. دوم اینکه بخش عظیمی از ناراضیان که در طبقه‌ی متوسط شهری متمرکزند به این اعتراض‌ها نپیوستند. در برنامه‌ی ویژه پرگار که به طور زنده از استودیوی خبر ما پخش می‌شود خواهیم پرسید آیا این تحلیل که طبقه‌ی متوسط به این اعتراض‌ها ملحق نشد صحیح است و اگر چنین است دلایل آن را در چه باید جستجو کرد. خواهیم پرسید آیا طبقه‌ی کارگر به این اعتراض‌ها پیوست یا نه. و خواهیم پرسید آیا می‌توان شرایطی را و روزی را متصور شد که جریان‌های مختلف اعتراضی به هم بپیوندند؟ ولی آیا جمهوری اسلامی‌ منابع قدرت و امکاناتی ندارد که بتواند با توسل به آنها مانع تحقق چنین اتحادی شود؟

مهدویت از چه زمانی و با چه انگیزه‌هایی به یک نظریه‌ی مدون تبدیل شد؟ مهدویت، شیعه را سیاسی کرد یا نظریه‌ی انتظار که از آن برخاست شیعه‌ی غیرسیاسی را تقویت کرد؟ در نظریه‌ی مهدویت می‌توان رد خشونت سیاسی را دید یا مهدویت با غیرسیاسی کردن اسلام شیعی آن را از خشونت دور کرد؟ بحث این هفته در مورد مهدویت با مهمانان برنامه در میان می‌گذاریم:در پنل اول: • عبدالعزیز ساشادینا، استاد علوم دینی در دانشگاه تورنتو و نویسنده دو کتاب درباره مهدویت در اسلام شیعی • سعید امیرارجمند استاد دانشگاه استونی بروک در نیویورک در رشته جامعه‌شناسی و نویسنده چند مقاله، و کتابی درباره تطور مهدویت از آغاز تا قرن بیستم در پنل دوم: • شمیم پاکزاد استاد دانشگاه در رشته مهندسی عمران • احسان مقدسی دانشجوی انسان‌شناسی در بوستون آمریکا

حافظه‌ی تاریخی از آن الفاظی ست که بدون تامل جدی، فراوان استفاده می‌شود. آیا چیزی به اسم حافظه‌ی تاریخی یا حافظه‌ی جمعی داریم یا این اصطلاحی است که به اشتباه به حوزه‌ی مطالعات تاریخی و اجتماعی وارد شده‌است؟ می‌توان از ضعف یا فقدان حافظه‌ی تاریخی یک ملت سخن گفت به گونه‌ای که گویی یک ملت مثل یک شخص دارای حافظه است؟ اگر چنین است، حافظه‌ی تاریخی از سنخ آگاهی و خودآگاهی است یا مقوله‌ای است ناخودآگاه؟ ربط حافظه‌ی تاریخی با احساسات تاریخی چیست؟

جوانانی که در خارج از ایران تخصص و سرمایه ی اجتماعی دارند و سخت مایلند به حال ایران مفید باشند چکار می‌توانند بکنند تا این خواسته را عملی کنند؟ می‌توان برای مفید بودن در اوضاع سیاسی کنونی، به طور موقت از سیاست حذر کرد؟ چنین کاری به خودسانسوری نمی‌انجامد؟ ولی آنان که در خارج از ایران سیاست پیشه کردند تا چه حد مفید واقع شدند؟ ساختار سیاسی در ایران تا چه حد به جوانان متخصص خارج از کشور اجازه‌ی تاثیرگذاری می‌دهد؟ مهمان‌های برنامه: هژیر رحمانداد آرش کیا بورقان نظامی

مناسبت شادی با قناعت چیست؟ مناسبت آن با روابطی که حس امنیت و حمایت اجتماعی می‌دهد چیست؟ مهمان‌های برنامه: ناصر کاخساز، پژوهشگر فلسفه سیاسی مصطفی آزمایش، پژوهشگر عرفان فریبا ناطق، روانشناس بهادر بهرامی، متخصص علوم اعصاب پایه

تعریف آن و بیان آن گریختنی ست. با این حال فیلسوف ها، عارفان، روانشناسان و حتی عصب شناسان در مورد آن نوشته اند و از جستجوی منبع آن خسته نشده اند. شادی چیست؟ منبع شادی را کجا می توان یافت؟

فارسی یا دری؟ این پرسشی ست که هر از گاهی در افغانستان خبرساز می شود، این بحث به ظاهر زبانشناختی ست ولی مثل بسیاری از امور فرهنگی دیگر در افغانستان یک امر سیاسی جدی نیز هست. آیا فارسی و دری دو زبان متفاوتند؟ آیا فارسی و دری دو گویش متفاوت از یک زبانند؟ از کی لفظ دری پیدا شد و از کی لفظ فارسی استفاده شد؟ استفاده از هر یک از این دو لفظ چه فحوای سیاسی می تواند داشته باشد؟ زبانشناسی تاریخی در این مورد به ما چه می گوید و، از آن مهم تر، تاریخ یک سده ی اخیر افغانستان و وضعیت حال حاضر چه نوری به این بحث تابانده است؟

نهاد خانواده در ایران جنبش دمکراتیک اجتماعی را تقویت می کند یا تضعیف؟ خانواده سنگر حزم واحتیاط است یا محل رشد اندیشه‌های تازه؟

محمد مصدق، معمار ملی کردن صنعت نفت ایران، کی بود و حاصلش برای ایران چه بود؟